Drapacz lekarski jest rośliną, której właściwości znane są od bardzo dawna. Wspominał o niej już grecki uczony i filozof Teofrast z Eresos, a także botanik i lekarz Pedanios Dioskurydes. Zalecali oni stosowanie ziela w leczeniu malarii i odry. Obecnie roślinę tę stosuje się przede wszystkim w łagodzeniu wzdęć, zaparć i zaburzeń trawienia. Drapacz znany jest też pod nazwą cnicus benedictus lub jako benedyktynek albo oset lekarski. Nazwa rośliny pochodzi od greckiego słowa knizein, czyli zranić. Bezpośrednio odnosi się do kolców na brzegach liści. Z kolei drugi jej człon nazwy — benedictus przypomina, że dawniej benedyktyni hodowali drapacza do produkcji smacznych likierów.
Drapacz lekarski – charakterystyka
Drapacz lekarski jest rośliną jednoroczną z rodziny astrowatych. Przeciętnie osiąga do 40 cm wysokości, mocno się rozgałęzia i wyglądem przypomina znany oset. Roślina ta posiada wyjątkowe, kolczaste liście o bladozielonym zabarwieniu, którym zawdzięcza swoją nazwę. Charakteryzuje się też żółtymi, rurkowatymi kwiatami na szczytach pędów i owocami stanowiącymi niełupki pokryte puchem. Naturalnie występuje w krajach basenu Morza Śródziemnego i Azji Mniejszej.
Już w średniowieczu uprawiano drapacz lekarski w klasztorach, jako lek i w ogrodach, jako roślinę ozdobną. Traktowano go wówczas jako panaceum na wszelkie dolegliwości, a nawet zarazy.
Z kolei w czasach pogańskich, używany był w rytuałach, dotyczących zaklęć leczących i błogosławieństw. Służył także do ochrony przed wszelkiego rodzaju czarną magią.
Uprawa drapacza lekarskiego
W Polsce drapacz jest stosunkowo mało znany i uprawiany dość rzadko. Naturalnie rośnie na polach i ugorach. Spotkać go można głównie na glebach suchych, często piaszczystych. Próby upraw rośliny poza naturalnym środowiskiem często kończą się fiaskiem, ponieważ roślina dziczeje. Dlatego uprawiany jest głównie na plantacjach zielarskich i w ogrodach.
Roślina ta lubi miejsca nasłonecznione i osłonięte od wiatru. Ma spore wymagania glebowe. Zatem ziemia powinna być żyzna i ciepła, bogata w składniki odżywcze, takie jak wapno. Do jej uprawy warto też stosować naturalne nawozy.
Najlepszym okresem do wysiewu nasion jest kwiecień. Zioło kiełkuje po upłynięciu około 10 dni od zasiania. Same nasiona należy dosyć gęsto umiejscowić w ziemi. Po wyrośnięciu natomiast trzeba je rozsadzić. Surowiec lekarski, czyli liście i kwiaty, można zbierać tuż przed kwitnieniem, na początku czerwca.
Drapacz lekarski — właściwości i zastosowanie
Surowcem leczniczym rośliny jest ziele i liście. Zbiera się je przed rozwinięciem się koszyczków kwiatowych. Zbiór przeprowadza się przede wszystkim w czerwcu. Możliwy jest też w połowie lata.
Roślina ta ma wiele właściwości i jest bogatym źródłem trójterpenów, olejków eterycznych, minerałów i witamin. Posiada w swoim składzie śluzy i garbniki, a także związki, takie jak dodekanoteraina, które działają podobnie do antybiotyków.
Drapacz lekarski właściwości to także skarbnica magnezu, jodu i wapnia. Witamin z grupy B i kwasu pantotenowego. W lecznictwie stosowany jest jako zioło o działaniu przeciwbakteryjnym, wzmacniającym, moczopędnym, wiatropędnym i żółciopędnym.
Stosowany jest też jako środek wzmagający apetyt, regulujący przemianę materii, niwelujący dolegliwości bólowe i niestrawność. Wspomaga prawidłową pracę wątroby i mięśnia sercowego. Zapobiega zaburzeniom zdolności mięśni do skurczu zwanych atonią jeli. Wspomaga lepsze przyswajanie pokarmów. Przyczynia się do ograniczenia nadmiernej fermentacji w jelitach. Z uwagi na pobudzanie apetytu stosowany jest w leczeniu anoreksji.
Ponadto cnicus benedictus drapacz, jest pomocniczo stosowany przez kobiety karmiące, w celu zwiększenia produkcji pokarmu. Wynika to z faktu, iż wzmaga on laktację.
Herbata z drapacza lekarskiego polecana jest przy zaparciach i niedomaganiach wątroby. Stanach wyczerpania psychicznego i problemach z hemoroidami. Ta wyjątkowa roślina pomaga również w leczeniu takich schorzeń jak gruźlica. Polecana jest osobom borykającym się z różnego typu napadami histerii, a także depresją.
Cnicus benedictus — właściwości i zastosowanie. Słów jeszcze kilka.
Reasumując, drapacz lekarski właściwości ma wiele. Wykazuje słabe działanie odkażające, w przypadku niektórych wirusów i drobnoustrojów. Działa wykrztuśnie, dlatego też stosuje się go pomocniczo przy przeziębieniu i grypie.
Łagodzi bóle głowy, poprawia pamięć i koncentrację. Encyklopedia roślin poleca go również, jako świetny środek, który sprawdzi się w łagodzeniu nieprzyjemnych dolegliwości związanych z okresem przekwitania u kobiet i bolesnym miesiączkowaniem. Roślina ta stosowana jest również w leczeniu zaparć oraz gruźlicy.
Z uwagi na różnorodne i szerokie właściwości drapacza lekarskiego i jego zastosowanie, wykorzystywany jest on nawet w medycynie weterynaryjnej. Wspomaga proces odrobaczania w jelitach.
Cnicus benedictus — sposób użycia
Drapacz lekarski dostępny jest w postaci kapsułek. Jednakże najpopularniejszą formą cnicus benedictus dostępną w sprzedaży jest forma suszonego ziela do zaparzania jako herbata.
Napary najczęściej stosuje się w leczeniu dolegliwości trawiennych, a także w przypadku braku apetytu. Dorosłym i dzieciom powyżej 12 roku życia, zaleca się spożywanie szklanki naparu dwa razy dziennie na pół godziny przed posiłkiem.
Ważne jest, by nie przekraczać zalecanej dawki dziennej. Konsekwencją przedawkowania mogą być nudności i wymioty, a nawet reakcje alergiczne.
Ponadto mieszanki ziołowe, stosowane w formie nalewki, w skład których wchodzi drapacz, mięta pieprzowa liść, ostropest plamisty, mniszek lekarski oraz ziele krwawnika, wykorzystywane są w zaburzeniach wydzielania soku żołądkowego i żółci. Ponadto przy zgadze, odbijaniu, nudnościach i bólach brzucha.
Nalewkę stosuje się trzy razy dziennie przed lub w trakcie posiłku. W ilości 5 ml płynu wymieszanego z wodą.
Jeszcze inną formą zażywania zioła jest przyjmowanie go w postaci sproszkowanego ziela. Drapacz pod taką postacią zalecany jest w ilości od dwóch do trzech razy dziennie po 0,5-1 g z wodą.
Przykładowe mieszanki ziołowe
Przy zburzeniach trawienia, w nieżycie przewodu pokarmowego i problemach z wydzielaniem soków trawiennych najczęściej poleca się mieszanki ziołowe, w skład których wchodzą:
- 50 g ziela drapacza,
- 20 g bylicy piołunu,
- 25 g kłącza tataraku,
- 25 g kory dębu,
- a także 25 g liści bobrka,
- 25 g owocni pomarańczy gorzkiej,
- i 25 g mięty,
- 25 g kory dębu,
- oraz 25 g kory cynamonowca.
Tak przygotowaną mieszankę należy zalać około 150 ml wrzącej wody i zaparzać przez około 10 minut. Herbata po zaparzeniu jest gotowa do spożycia.
Mieszanki ziołowe z drapaczem lekarskim są też bardzo często stosowane w leczeniu zaburzeń wątroby i jako środek wzmagający wydzielanie żółci.
Przy takim rodzaju problemów herbata ziołowa powinna zawierać:
- 50 g ziela drapacza,
- 50 g pokrzywy,
- 25 g ziela bylicy bożego drzewka,
- 25 g krwawnika,
- oraz 25 g rdestu ptasiego,
- 25 g fiolka trójbarwnego.
Mieszankę należy zalać szklanką wrzącej wody i gotować na maleńkim ogniu, pod przykryciem przez 5 minut. Po zaparzeniu ziół herbatę należy odstawić na około kwadrans i odcedzić. Zaleca się stosowanie w ilości 50 ml do trzech razy dziennie przed posiłkiem.
Inne przykładowe produkty, właściwości i zastosowanie
Białe, wytrawne, domowe wino z drapaczem lekarskim, stosowane jest jako środek wzmacniający organizm i pobudzający apetyt. Przepis opiera się na użyciu: 25 g ziela drapacza i 5 g krwawnika zalanych białym wytrawnym winem w ilości 0,7 L. Tak przygotowaną mieszankę należy namaczać przez okres co najmniej 7 dni, potrząsając mieszanką kilka razy dziennie. Po okresie tygodnia płyn należy przecedzić i zlać do butelki bądź słoiczka.
Sposób użycia: wino należy zażywać w ilości 10 ml dziennie.
Nalewka na bazie spirytusu
50 g ziela drapacza zalać 70% spirytusem w ilości 250 ml. Płyn odstawić w ciemne miejsce na okres 7 dni. Po odstaniu nalewkę należy wstrząsnąć, przecedzić i zlać. Gotową do spożycia stosować 2 do 3 razy dziennie w ilości 1 łyżeczki do herbaty.
Encyklopedia roślin podaje, iż drapacz lekarski jest powszechnie stosowany do wyrobu likierów, takich jak znana i ceniona nalewka bernardyńska.
Jest też idealny jako forma przyprawy do warzenia piwa. Ponieważ jest substancją nadającą goryczy. W formie przyprawy można go też stosować, jak podaje encyklopedia roślin do wyrobu gorzkich likierów.
Z kolei olej z jego nasion ma zastosowanie przy produkcji pokostu.
Ziele drapacza – właściwości i zastosowanie w kuchni
W kuchni drapacz lekarski znajduje niewiele zastosowań w postaci przyprawy. Głównie z uwagi na wysoką zawartość knicyny odpowiedzialnej za gorzki smak zioła. Jednakże świeże, nierozwinięte kwiaty często wykorzystywane są jako substytut karczocha. Z kolei suszone, odgrywają rolę przyprawy zwanej szafranem.
Mięta pieprzowa liść i drapacz ziele – niezastąpiony duet w każdym domu
Mięta pieprzowa liść, w połączeniu z drapaczem lekarskim, stanowią niezastąpione panaceum w leczeniu niestrawności, wzdęć, bólu żołądka, kolki jelitowej i chorobach wątroby. Ponadto mięta pieprzowa liść uznawana jest za jeden z najskuteczniejszych środków przeciwwymiotnych i ograniczających nudności. To także doskonały dodatek do letnich napojów i herbat. W dużym stopniu niweluje gorycz drapacza lekarskiego. Podana wraz z drapaczem ułatwia trawienie tłustych i ciężkostrawnych potraw, alkoholi i likierów. Zatem duet tych dwóch ziół stanowi pierwszą pomoc przy wszelkiego rodzaju zatruciach pokarmowych. Dlatego warto zadbać, by zawsze posiadać je w domowej apteczce.
Drapacz lekarski w chorobach skóry
Drapacz posiada także szereg właściwości i zastosowanie w leczeniu chorób dermatologicznych. Stosowany zewnętrznie do przemywania ciała i twarzy przynosi ulgę skórze nękanej łojotokiem, trądzikiem, owrzodzeniami i czyrakami. W stanach zapalnych skóry, w odmrożeniach, trudno gojących się ranach, czy przy wysypce alergicznej.
Wywar z drapacza lekarskiego, korzenia łopianu, ziela fiołka trójbarwnego, liścia pokrzywy i kwiatu bzu czarnego, świetnie łagodzi łuszczycowe zmiany skórne. Niweluje stany zapalne i wpływa na ograniczenie świądu.
W łagodzeniu łuszczycowych objawów pomocna jest też mieszanka drapacza lekarskiego, liści bobrka i pokrzywy. Z dodatkiem korzenia arcydzięgla i łopianu. Lukrecji oraz kłącza pięciornika gęsiego, skrzypu polnego, fiołka trójbarwnego, rdestu ptasiego i poziomki.
Obie mieszanki ziół poleca się do wcierania w skórę oraz jako napar do picia, działający ogólnie przeciwzapalnie i wzmacniająco.
Drapacz lekarski — ciekawostki
Jedną z największych ciekawostek związanych z drapaczem lekarskim jest fakt, iż stymuluje on wzrost biustu. Do rozmiaru podobnego do naturalnego powiększenia w okresie karmienia.
Przeciwwskazania do stosowania
Drapacz lekarski jest zielem o wszechstronnym zastosowaniu, przy minimum przeciwwskazań. Jedynym przeciwwskazaniem jest alergia na rośliny z rodziny astrowatych.
W okresie ciąży i karmienia decyzję o stosowaniu tej rośliny należy skonsultować z lekarzem.
Ponadto, ziela nie powinno stosować się w nadkwaśności, wrzodach żołądka bądź dwunastnicy. Z uwagi na możliwość podrażnienia nerek, drapacza nie poleca się osobom borykającym się z ich niewydolnością. Dodatkowo należy przestrzegać zalecanych dawek. Ponieważ w nadmiarze roślina może wywoływać biegunkę i wymioty.
Poza tym roślina jest bezpieczna, a jej właściwości i zastosowanie mogą pomóc w wielu schorzeniach.
Drapacz – gdzie kupić i ile kosztuje?
Ziele drapacza dostępne jest w wybranych aptekach i sklepach zielarskich oraz w sprzedaży internetowej. Średni koszt za opakowanie 50 g suszonego surowca wynosi 3,50 zł. Zakup w formie kapsułek wiąże się z wydatkiem rzędu 26 zł. za opakowanie 90 kapsułek po 400 mg.
Podsumowanie
Drapacz lekarski nie jest w Polsce tak popularny, jak mięta, rumianek czy inne znane zioła. Jednakże jego szerokie spektrum właściwości i działanie, powodują, iż zyskuje on znacznie na popularności. Ziele służy głównie do przygotowywania naparów, spożywanych w formie herbaty. Jednakże też doskonale nadaje się do produkcji niektórych alkoholi i nalewek.
Do podstawowych substancji czynnych tej rośliny należą:
- olejek eteryczny,
- fitosterole,
- garbniki,
- seskwiterpeny,
- knicyna i lignany.
Knicyna zawarta w zielu wykazuje działanie przeciwzapalne i antynowotworowe. Goryczka ta ma właściwości pobudzające wydzielanie soków trawiennych i mobilizujące perystaltykę jelit. Ponadto knicyna, w połączeniu z olejkiem eterycznym drapacza działają antybakteryjnie.
Z kolei lignany zawarte w roślinie, wpływają ochronnie na miąższ wątroby i wykazują działanie antywirusowe. Niektóre z nich hamują proces namnażania komórek rakowych. Zatem może być stosowany w leczeniu nowotworów: białaczki, wątroby, mięsaka.
Warto wiedzieć, za co docenić tę roślinę
Ziele drapacza stosuje się też wewnętrznie, w stanach zapalnych skóry i trądziku. W nieżycie oskrzeli, krztuścu, zapaleniu płuc, astmie i wielu innych schorzeniach.
Zewnętrznie w postaci okładów stosuje się wyciągi wodne na wrzody, czyraki i w zapaleniach skóry. W odmrożeniach i trudno gojących się ranach. Jest bardzo pomocny w walce z uciążliwą i przewlekłą chorobą, jaką jest łuszczyca.
W dawnej medycynie i w obecnym ziołolecznictwie ludowym stosowany jest jako środek poprawiający apetyt i trawienie. Wspomagający wydzielanie żółci i oczyszczanie wątroby. Jest też lekiem przeciw wzdęciom, napotnym i przeciwgorączkowym.
Z kolei z uwagi na bogactwo mikroelementów, polecany jest osobom wycieńczonym i w okresie rekonwalescencji po przebytej chorobie.
Bezsprzecznie, zawsze należy pamiętać o nieprzekraczaniu zalecanych dawek. Ponieważ w nadmiarze może doprowadzić do biegunki, reakcji wymiotnych i alergicznych.
Drapacz jest ogólnie dostępnym i niedrogim ziołem. Można go kupić zarówno w sklepach zielarskich, jak i aptekach stacjonarnych i internetowych.
Posiada niesamowicie szerokie spektrum działania i właściwości. Reasumując, drapacz z uwagi na wszechstronne zastosowanie, jest rośliną niezbędną w każdej domowej apteczce. Warto zatem zadbać o jego posiadanie i wiedzę, dotyczącą jego możliwości leczniczych. Chociaż jest jeszcze mało popularny w Polsce, z pewnością wart uwagi. Pomocny w wielu sytuacjach od banalnych przypadłości, takich jak niestrawność czy przejedzenie, po leczenie wielu poważnych schorzeń. W końcu nie bez powodu mówi się o nim “błogosławiony”.
