Rhodiola rosea (Różeniec górski) znana również jako „złoty korzeń” lub „różaniec”należy do rodziny roślin gruboszowatych. Rośnie głównie na suchym, piaszczystym podłożu na dużych wysokościach w arktycznych obszarach Europy i Azji. Roślina osiąga wysokość do 70 cm i wytwarza żółte kwiaty. Jest to roślina wieloletnia o gęstym kłączu, pachnąca po cięciu.
Grecki lekarz Dioscorides po raz pierwszy odnotował medyczne zastosowania rodia riza w 77 roku n.e. w De Materia Medica. Linneusz – szwedzki lekarz i przyrodnik, przemianował ją na Rhodiola rosea, nawiązując do różanego attaru (zapachu) świeżo ściętej podkładki.
Od wieków R. rosea jest stosowana w tradycyjnej medycynie Rosji, Skandynawii i innych krajów. W latach 1725-1960 różne zastosowania lecznicze R. rosea pojawiły się w literaturze naukowej Szwecji, Norwegii, Francji, Niemiec, Związku Radzieckiego i Islandii.
Od 1960 roku opublikowano ponad 180 badań farmakologicznych, fitochemicznych i klinicznych. Chociaż R. rosea była szeroko badana jako adaptogen o różnych efektach prozdrowotnych, jej właściwości pozostają w dużej mierze nieznane na Zachodzie. Po części może to wynikać z faktu, że większość badań została opublikowana w językach słowiańskich i skandynawskich.
Różeniec górski w tradycyjnej medycynie
Tradycyjna medycyna ludowa wykorzystywała R. rosea do zwiększania wytrzymałości fizycznej, wydajności pracy, długowieczności, odporności na chorobę wysokościową, a także do leczenia zmęczenia, depresji, anemii, impotencji, dolegliwości żołądkowo-jelitowych, infekcji i zaburzeń układu nerwowego.
W górskich wioskach na Syberii parom jeszcze przed ślubem wręcza się bukiet korzeni, aby zwiększyć płodność i zapewnić narodziny zdrowych dzieci.
W Azji Środkowej herbata R. rosea była najskuteczniejszą metodą leczenia przeziębienia i grypy podczas surowych azjatyckich zim. Lekarze mongolscy przepisali go na gruźlicę i raka. Przez wieki tylko członkowie rodziny wiedzieli, gdzie zbierać dzikie „złote korzenie” i jak wydobyć.
Syberyjczycy potajemnie transportowali to zioło starożytnymi szlakami do Gór Kaukaskich, gdzie wymieniano je na gruzińskie wina, owoce, czosnek i miód. Chińscy cesarze wysyłali ekspedycje na Syberię, aby sprowadzić „złoty korzeń” do preparatów leczniczych.
Linneusz opisał R. rosea jako środek ściągający i do leczenia przepukliny, upławów z pochwy, histerii i bólu głowy. W 1755 r. R. rosea została włączona do pierwszej Farmakopei Szwedzkiej. Wikingowie używali tego zioła, aby zwiększyć swoją siłę fizyczną i wytrzymałość. Niemieccy naukowcy opisali korzyści z R. rosea na ból, bóle głowy, szkorbut, hemoroidy, jako środek pobudzający i przeciwzapalny.
W 1961 r. GV Kryłow, rosyjski botanik i taksonomista z Wydziału Botaniki Nowosybirskiego Oddziału Rosyjskiej Akademii Nauk, poprowadził ekspedycję do cedrowej tajgi w górach Ałtaju w południowej Syberii, gdzie zlokalizował i zidentyfikował „złoty korzeń” ” jak Rhodiola rosea.
Stwierdzono, że ekstrakty z korzenia R. rosea zawierają silne adaptogeny. Badania wykazały, że chroni zwierzęta i ludzi przed stresem psychicznym i fizycznym, toksynami i zimnem. Poszukiwanie nowych leków do leczenia chorób, takich jak rak i choroba popromienna, oraz do poprawy sprawności fizycznej i umysłowej, doprowadziło do odkrycia grupy fenylopropanoidów, które są specyficzne dla R. rosea.
Rhodiola rosea we współczesnej medycynie
Od 1969 r. rosea została włączona do oficjalnej medycyny rosyjskiej. Komitet Farmakologii i Farmakopei radzieckiego Ministerstwa Zdrowia zalecił zastosowanie lecznicze i przemysłową produkcję płynnego wyciągu R. rosea.
W 1975 roku radzieckie Ministerstwo Zdrowia zatwierdziło i zarejestrowało preparat jako lek i tonik, umożliwiający produkcję na dużą skalę pod nazwą Rhodiola Extract Liquid, ekstraktu na bazie alkoholu (40 procent alkoholu etylowego).
Teksty medyczne i farmakologiczne opisują jego zastosowanie jako środek pobudzający w osłabieniu (zmęczeniu), w chorobach somatycznych i zakaźnych, w stanach psychiatrycznych i neurologicznych oraz u osób zdrowych w celu złagodzenia zmęczenia i zwiększenia koncentracji uwagi, pamięci i wydajności pracy.
Przeczytaj też: Zioła na pamięć i koncentrację dla osób starszych i młodszych
W Szwecji R. rosea została uznana za ziołowy produkt leczniczy w 1985 roku i została opisana jako środek przeciwzmęczeniowy w podręczniku fitomedycyny dla farmaceutów.
W podręczniku farmakologii do szkolenia dystrybutorów w Szwecji R. rosea jest wymieniana jako roślina o działaniu pobudzającym. Również Księga Farmaceutyczna wymienia R. rosea jako jeden z najczęściej stosowanych psychostymulantów w grupie oficjalnie zarejestrowanych ziołowych produktów leczniczych.
W Danii R. rosea jest zarejestrowany jako wyrób medyczny w kategorii leków botanicznych. Zarejestrowane preparaty są szeroko stosowane w Szwecji i innych krajach skandynawskich w celu zwiększenia zdolności do pracy umysłowej podczas stresu, jako psychostymulant oraz jako środek wzmacniający.
