Arnika górska (łac. Arnica montana), znana jako pomornik oraz kupalnik górski, jest rośliną chronioną o licznych zastosowaniach w medycynie i kosmetyce. W medycynie tradycyjnej wykorzystuje się przede wszystkim jej żółtopomarańczowe kwiatostany. Ze względu na status rośliny chronionej, jedyną możliwością pozyskania surowca jest jego zakup. Uprawiane kwiaty arniki są zbierane w okresie kwitnienia, trwającym od czerwca do sierpnia, a następnie suszone. Przygotowane do użycia zioło można zakupić w aptekach i sklepach zielarskich, w postaci wysuszonych kwiatów lub gotowej maści arnikowej.
Arnika górska — występowanie
Kupalnik górski to wieloletnia bylina występująca na terenach górskich i podgórskich Europy. Ze względu na jej rzadkie występowanie, nie jest to zioło, które można powszechnie spotkać na łąkach. W Polsce rośnie na stanowiskach chronionych w Sudetach, Górach Świętokrzyskich i Bieszczadach Zachodnich. Rzadziej można ją spotkać na Dolnym Śląsku i Wyżynie Małopolskiej.
Jak ją rozpoznać?
Arnika jest ziołem o długiej, sięgającej 20-60 cm wysokości, łodydze z występującymi w parach podłużnymi liśćmi. Ze szczytu łodygi wyrastają 1-5 duże żółtopomarańczowe kwiatostany. Koszyczki arniki wyglądem nieco przypominają stokrotkę, lecz są znacznie większe. Mogą osiągać średnicę do 20 mm.
Substancje czynne obecne w arnice
Właściwości lecznicze kupalnika wynikają z jego unikalnego składu chemicznego. Do najważniejszych związków czynnych, obecnych w arnice należą laktony seskwiterpenowe. Substancje te działają między innymi:
- Przeciwzapalnie,
- przeciwzakrzepowo,
- przeciwbakteryjnie,
- przeciwgrzybicznie.
W przypadku arniki, na szczególną uwagę zasługuje helenalina, która nie występuje w innych gatunkach roślin. Związek ten charakteryzuje się działaniem przeciwzapalnym, o sile zbliżonej do popularnych leków syntetycznych.
Inną ważną grupą związków są flawonoidy — substancje o działaniu przeciwutleniającym i uszczelniającym naczynia krwionośne. Arnika górska wyróżnia się nie tylko ładnym wyglądem, ale też przyjemnym zapachem. Jego obecność zawdzięcza obecności olejków eterycznych. Wykazują one dodatkowo działanie antybakteryjne. Co więcej, w kupalniku można znaleźć inne substancje wspomagające jego działanie lecznicze. Są to między innymi:
- Garbniki,
- kwasy fenolowe,
- saponiny,
- fitosterole,
- sole mineralne.
Działanie i zastosowanie lecznicze arniki górskiej
Arnika górska jest wykorzystywana przede wszystkim ze względu na jej działanie przeciwzapalne, uszczelniające naczynia krwionośne oraz antyseptyczne. Działa przeciwbólowo, przeciwobrzękowo, zapobiega powstawaniu zakrzepów oraz przyśpiesza wchłanianie wybroczyn i gojenie się ran.
Zioło to posiada także inne właściwości lecznicze — rozszerza naczynia wieńcowe i obniża ciśnienie krwi. Pozytywnie wpływa na układ nerwowy, działa moczopędnie i poprawia trawienie. Jednakże ze względu na obecne w nim substancje chemiczne, wykazuje także silne działanie toksyczne i nie powinno być zażywane doustnie. Wyjątek stanowią tutaj mocno rozcieńczone preparaty homeopatyczne, w których związki czynne występują jedynie w śladowych ilościach.
Wskazania do stosowania Arniki. Kiedy sięgnąć po maść arnikową?
Wyciągi z arniki są przeznaczone jedynie do stosowania zewnętrznego. Do najpopularniejszych produktów, które można znaleźć w sklepach zielarskich i aptekach należą maści arnikowe. Nieco rzadziej wykorzystuje się kremy i żele. Maść arnikiwa przeznaczona jest przede wszystkim do stosowania w schorzeniach takich jak:
- Urazy — łagodzi ból i stan zapalny w stłuczeniach, złamaniach i zwichnięciach.
- Siniaki i obrzęki — zmniejsza obrzęk i przyśpiesza wchłanianie wybroczyny.
- Żylaki i pękające naczynia krwionośne — rozkurcza, wzmacnia i uszczelnia naczynia.
- Bóle mięśniowych i reumatyczne.
- Ukąszenia owadów.
- Odmrożenia i oparzenia.
- Zapalenia i owrzodzenia jamy ustnej i dziąseł.
Należy jednak pamiętać, że maści arnikowej i innych preparatów zawierających wyciągi z kupalnika nie należy stosować na otwarte rany i uszkodzoną skórę! Wyciągi i nalewki z arniki nie mogą być stosowane doustnie — w dolegliwościach w obrębie jamy ustnej wykorzystuje się działające miejscowo żele i roztwory do płukania.
Działanie i zastosowanie arniki w kosmetyce
Oprócz zastosowań leczniczych, wyciąg z arniki jest także wykorzystywana w kosmetyce. Wyciągi, szampony i maści arnikowe wykorzystuje się między innymi w pielęgnacji cery tłustej. Ze względu na właściwości antybakteryjne zioła, są one szczególnie polecane w trądziku i stanach zapalnych.
Maści arnikowe i żele, o właściwościach chłodzących, znajdują także zastosowanie w masażach regenerujących i oczyszczających skórę. Z kolei pozytywny wpływ na naczynia krwionośne sprawia, że maści arnikowe są świetnym wyborem dla osób zmagających się z pękającymi naczynkami.
Obecne w ziole substancje czynne uszczelniają, wzmacniają i rozkurczają naczynia oraz zapobiegają powstawaniu nowych pęknięć i wybroczyn. Dodatkowo poprawa krążenia, działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe sprawiają, że wyciągi z arniki sprawdzają się także w produktach antycellulitowych.
Arnika górska w homeopatii
Wyciągi z arniki górskiej znajdują także zastosowanie w preparatach homeopatycznych. Ze względu na rozcieńczenie wyciągu i niskie stężenie związków czynnych, produkty te mogą być także stosowane doustnie.
Leki homeopatyczne zawierające wyciągi z kwiatostanów lub całego ziela kupalnika występują głównie w postaci tabletek i nalewek, dostępnych w aptekach i sklepach zielarskich. Charakteryzują się one podobnym działaniem i zastosowaniem co preparaty do użytku zewnętrznego.
Jednakże ze względu na uboższy skład i brak działania toksycznego, mogą być także stosowane w schorzeniach, w których maść arnikowa jest przeciwwskazana — urazach związanych z przerwaniem ciągłości skóry lub uszkodzeniem błon śluzowych. Homeopatyczne leki z arniki przyjmuje się doustnie, a kiedy jest to możliwe, w celu uzyskania najlepszych efektów zaleca się jednoczesne stosowanie doustnie i na skórę.
Przeciwwskazania do stosowania
Podobnie jak inne leki i zioła, arnika może powodować działania niepożądane. Jak już wspomniano, wyciągów z arniki, za wyjątkiem produktów homeopatycznych, nie należy stosować doustnie, ani na otwarte rany. Co więcej, jak inne rośliny z rodziny Asteraceae, może ona powodować reakcje alergiczne. Jeśli jesteś uczulony na rumianek, maść arnikowa także może ci zaszkodzić!
W przypadku preparatów homeopatycznych, stosowanych doustnie, do dodatkowych przeciwwskazań należą krwawienia z przewodu pokarmowego, stany zapalne żołądka i jelit oraz stan przedzawałowy.
