Lipidogram to jedno z podstawowych badań, które powinno się wykonywać regularnie z myślą o profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych. Zobacz, na czym ono polega, a przede wszystkim – jak interpretować otrzymane wyniki. Oto najważniejsze informacje.
Czym jest lipidogram?
Lipidogram, inaczej nazywany profilem albo panelem lipidowym, to po prostu badanie na cholesterol. Polega na pobraniu od pacjenta krwi, a następnie poddanie jej analizie – tak, aby oznaczyć, jakie jest stężenie poszczególnych frakcji cholesterolu.
Warto wiedzieć, że badanie nie ogranicza się do wskazania samego poziomu cholesterolu. Taka informacja nie wystarcza, aby określić stan gospodarki lipidowej pacjenta, a co za tym idzie – np. ryzyko rozwoju miażdżycy czy chorób serca.
Najczęściej panel lipidowy obejmuje takie parametry jak:
- TC, czyli cholesterol całkowity;
- LDL, czyli lipoproteiny o małej gęstości (tzw. zły cholesterol);
- HDL, czyli lipoproteiny o dużej gęstości (tzw. dobry cholesterol);
- TG, czyli trójglicerydy.
Dodatkowo w ramach diagnostyki można sprawdzić stężenie:
- VLDL, czyli lipoprotein o bardzo małej gęstości;
- nie-HDL, a więc wszystkich frakcji cholesterolu z wykluczeniem tego „dobrego”.
Czasami określa się także liczbę cząsteczek LDL czy wskaźnik Castelliego, a więc stosunek TC do HDL.
Lipidogram: jakie są normy?
Wyniki uzyskane z krwi pacjenta porównuje się z normami obowiązującymi w medycynie. Obecnie prezentują się one tak, jak poniżej.
Cholesterol całkowity – TC
Stężenie cholesterolu całkowitego nie powinno przekroczyć 3,0-4,9 mmol/l lub 114-190 mg/dl – bez względu na płeć pacjenta.
Cholesterol HDL
HDL to tzw. dobry cholesterol. Jego wysokie stężenie jest pożądane. Minimalne akceptowalne wartości to:
- powyżej 1,3 mmol/l albo 50 mg/dl dla kobiet;
- ponad 1,0 mmol/l lub 40 mg/dl dla mężczyzn.
Cholesterol LDL
Im mniej LDL, tym lepiej. Stężenie mieszczące się w normie jest uzależnione od stopnia ryzyka wystąpienia u pacjenta chorób sercowo-naczyniowych. Waha się ono:
- od 115 mg/dl (3,0 mmol/l) dla osób zdrowych z niskim ryzykiem
- przez poniżej 70 mg/dl (1,8 mmol/l) przy dużym ryzyku
- po poniżej 40 mg/dl (1,0 mmol/l), gdy stwierdza się ryzyko ekstremalne.
Dlatego ten parametr warto omówić z lekarzem prowadzącym w kontekście swojego stanu zdrowia.
Trójglicerydy (TG)
Normy trójglicerydów różnią się w zależności od tego, czy badanie było wykonane na czczo, czy nie.
- Jeśli od ostatniego posiłku pacjenta upłynęło 12-14 godzin, poziom TG nie powinien przekroczyć 1,7 mmol/l lub 150 mg/dl.
- Jeżeli badanie było wykonane po jedzeniu, stężenie trójglicerydów nie może być większe niż 2,0 mmol/d lub 175 mg/dl.
O czym świadczą nieprawidłowe wyniki lipidogramu?
Kiedy wartości w lipidogramie nie mieszczą się w normach, mówi się o zaburzeniach lipidowych, czyli dyslipidemiach. Diagnoza zależy od tego, stężenie których frakcji jest nieprawidłowe. I tak:
- przy podwyższonym LDL diagnozuje się hipercholesterolemię;
- gdy podwyższonemu LDL towarzyszą niskie stężenie HDL i wysokie stężenie TG mowa o dyslipidemii aterogennej;
- podwyższone stężenie trójglicerydów przy utrzymaniu pozostałych parametrów w normie to hipertriglicerydemia.
W zależności od tego, który typ zaburzeń został zdiagnozowany, wdraża się inne metody leczenia. Kierunek działań ustala lekarz, biorąc pod uwagę zarówno wyniki lipidogramu, jak i innych badań oraz ogólny stan pacjenta.
Dyslipidemia i co dalej?
Złe wyniki cholesterolu to ważny sygnał ostrzegawczy. Gdy taka sytuacja utrzymuje się przez dłuższy czas, wzrasta m.in. ryzyko rozwoju miażdżycy, a co za tym idzie – choroby niedokrwiennej serca, zawału czy udaru. Dlatego warto zadbać o przywrócenie organizmowi równowagi.
Podstawą jest modyfikacja stylu życia, a dokładniej – zwiększenie dawki ruchu i wprowadzenie zmian w jadłospisie. Co konkretnie warto zrobić? W ogólnym ujęciu najczęściej zaleca się:
- włączenie do jadłospisu większej ilości błonnika pokarmowego oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych – chodzi m.in. o produkty pełnoziarniste, oleje roślinne czy miękkie margaryny kubkowe do smarowania pieczywa. Dobrym wyborem jest np. Optima Cardio, dodatkowo zawierająca fitosterole. Te substancje obniżają poziom LDL o 7-10% w ciągu 2-3 tygodni, przy dziennym spożyciu 1,5-2,4 g i zachowaniu zdrowego stylu życia oraz zrównoważonej diety;
- podniesienie aktywności fizycznej do poziomu minimum 150-300 minut tygodniowo średnio intensywnego ruchu (np. spacery, pływanie, nordic walking, jazda na rowerze);
- wyeliminowanie z diety nadmiaru tłuszczów nasyconych i izomerów trans – ich główne źródła to czerwone mięso, tłusty nabiał (w tym masło) oraz produkty wysoko przetworzone;
- zwiększenie ilości spożywanych warzyw oraz owoców;
- spożywanie tłustych ryb morskich.
Warto również być pod stałą kontrolą lekarza, który – w razie potrzeby – wdroży leczenie farmakologiczne. To sposób na zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób serca i przedwczesnej śmierci.
[1] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram
[2] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram
[3] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/103924,cholesterol-i-triglicerydy-panel-lipidowy
[4] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/103924,cholesterol-i-triglicerydy-panel-lipidowy
[5] https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/zapobieganie/62073,zaburzenia-lipidowe
[6] https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/zapobieganie/62073,zaburzenia-lipidowe
[7] https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/informacje/definicje/54556,miazdzyca
[8] https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/blood-cholesterol-reduction-health-claims-phytosterols-can
[9] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/physical-activity
[10] https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/88067,hipercholesterolemia-dieta-na-obnizenie-cholesterolu-jadlospis-przepisy
