Dermatolog oglądający zmiany na skórze pacjenta
Choroby

Obalamy największe mity związane z czerniakiem

Czerniak to rak atakujący wyłącznie skórę, nie jest nowotworem złośliwym, a o zabezpieczenie przed promieniowaniem UV należy dbać wyłącznie latem – to tylko kilka z wielu mitów, które narosły wokół tej choroby i jej profilaktyki. W tym tekście wyjaśniamy, dlaczego takie stwierdzenia nie są zgodne z prawdą, i podajemy rzetelne informacje na temat czerniaka.

Z tekstu dowiesz się:

  • jakie są najczęstsze mity dotyczące czerniaka,
  • co zrobić, aby wcześnie wykryć

Czerniak jest agresywnym nowotworem skóry wywodzącym się z komórek barwnikowych, czyli tych, które tworzą tak zwane pieprzyki. Nie każdy pieprzyk jest groźny dla zdrowia – znaczna większość to zmiany, które przez całe życie pozostaną łagodne. Ponadto uważa się, że tylko połowa czerniaków rozwija się w obrębie pieprzyków, a pozostałe przypadki tego nowotworu powstają w uprzednio niezmienionej skórze. Jednym z największych czynników ryzyka zachorowania na czerniaka jest niekontrolowana ekspozycja na promieniowanie słoneczne, szczególnie w okresie letnim, oraz niestosowanie odpowiedniej ochrony filtrami UV1,2.

Najczęstsze mity dotyczące czerniaka

1) MIT: Czerniak to tylko nowotwór skóry.

FAKT: Czerniak wywodzi się ze zmienionych komórek barwnikowych i może pojawiać się wszędzie tam, gdzie te komórki się znajdują – głównie w skórze, ale też na błonach śluzowych jamy ustnej lub narządów płciowych oraz w gałce ocznej. Należy pamiętać również o bardzo ważnej i często pomijanej w badaniu lokalizacji, jaką jest paznokieć – miejsce rozwoju czerniaka podpaznokciowego. Ponadto, nie jest prawdą, że wzrost czerniaka zatrzymuje się w obrębie skóry, błon śluzowych, paznokci lub gałki ocznej. Faktem jest, że początkowo czerniak pojawia się na powierzchni tych struktur jednak bardzo szybko wrasta w ich głąb i atakując naczynia krwionośne, daje przerzuty w całym organizmie: węzłach chłonnych, płucach, mózgu, wątrobie i innych narządach wewnętrznych.

2) MIT: Czerniak nie jest nowotworem złośliwym.

FAKT: Ze względu na swoją agresywną naturę i bardzo dużą szybkość rozwoju nawet odległych przerzutów, czerniak jest jednym z najbardziej złośliwych nowotworów. Obecnie nie używa się już nawet pojęcia „czerniak złośliwy”, ponieważ nie istnieje łagodna odmiana tego nowotworu – każdy czerniak jest złośliwy.

3) MIT: Skórę przed powstaniem czerniaka należy zabezpieczać tylko latem.

FAKT: Promieniowanie słoneczne jest jednym z głównych czynników ryzyka przekształcenia początkowo prawidłowych komórek skóry w komórki nowotworowe. Promieniowanie to jest najbardziej nasilone w lecie, ale jego część (głównie UVA) dociera do powierzchni ziemi i naszej skóry przez cały rok, dlatego tak ważna jest całoroczna ochrona przeciwsłoneczna – stosowanie kremów z filtrami UV oraz ograniczenie czasu ekspozycji na promieniowanie, szczególnie w godzinach 11.00- 15.00.

4) MIT: Nie powinno się wycinać podejrzanych znamion, bo może to spowodować rozsiew czerniaka.

FAKT: Jest dokładnie odwrotnie – jeśli podejrzane znamię, które jest w istocie czerniakiem, nie zostanie usunięte chirurgicznie, bardzo szybko może dojść do rozsiewu nowotworu w całym organizmie i powstania przerzutów. Usunięcie chirurgiczne jest jedyną metodą zapobiegającą rozprzestrzenianiu się komórek czerniaka.

5) MIT: Czerniak jest nieuleczalny.

FAKT: Na początkowym etapie rozwoju czerniaka, gdy jest on ograniczony tylko do skóry, całkowite wyleczenie jest możliwe u ponad 90% pacjentów. Z upływem czasu i rozrostem czerniaka szanse na wyleczenie maleją. Z tego powodu najważniejsze pod względem poprawy rokowania i szansy na wyleczenie jest jak najwcześniejsze wykrycie tego nowotworu.

6) MIT: Osoby, które nie mają znamion barwnikowych (pieprzyków) nie są zagrożone rozwojem czerniaka, ponieważ czerniak rozwija się tylko w ich obrębie.

FAKT: Ponad połowa przypadków czerniaka rozwija się nie na podłożu zmian barwnikowych (pieprzyków), ale na skórze, na której wcześniej nie było żadnych zmian – regularna kontrola całej skóry jest więc niezbędna, aby szybko zdiagnozować czerniaka.

7) MIT: Najlepiej profilaktycznie usunąć wszystkie pieprzyki, aby uchronić się przed czerniakiem na skórze.

FAKT: Ze względu na to, że zawsze istnieje ryzyko rozwoju czerniaka w skórze uprzednio niezmienionej, profilaktyczne usunięcie wszystkich istniejących zmian barwnikowych tylko uśpiłoby Twoją czujność i mogłoby sprawić, że zapomniałbyś o regularnej kontroli całej skóry. Usuwać więc należy tylko te pieprzyki, które budzą niepokój lekarza w badaniu dermatoskopowym.

Co zrobić, aby wcześnie wykryć czerniaka skóry?

Najprostszym sposobem na wykrycie wczesnego czerniaka jest regularne samobadanie wszystkich zmian na skórze. Pomoże Ci w tym aplikacja SkinVision w Twoim telefonie. Dzięki niej zidentyfikujesz zmiany w już istniejących pieprzykach, które budzą Twój niepokój, i sprawdzisz te, które dopiero pojawiły się na Twojej skórze.

Jeśli podczas samobadania i weryfikacji swoich zmian skórnych w aplikacji SkinVision otrzymasz alert, że jakaś zmiana wydaje się podejrzana, udaj się koniecznie na konsultację do dermatologa, który po dokładnym badaniu dermatoskopowym oceni zmianę i zakwalifikuje ją do usunięcia lub obserwacji. Pamiętaj, że kluczowe jest samobadanie, które możesz wykonać w każdej chwili. Być może pozwoli ono wykryć czerniaka na bardzo wczesnym etapie.

Artykuł powstał we współpracy z firmą Novartis

Referencje:

  1. Roesch A., Berking C. (2020) Melanoma. In: Plewig G., French L., Ruzicka , Kaufmann R., Hertl M. (eds) Braun-Falco´s Dermatology. Springer, Berlin, Heidelberg.
  2. Schadendorf D, van Akkooi ACJ, Berking C, Griewank KG, Gutzmer R, Hauschild A, Stang A, Roesch A, Ugurel S. Melanoma. Lancet. 2018 Sep 15;392(10151):971-984. doi: 1016/S0140-6736(18)31559-9.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.