Parentyfikacja, zabiera dzieciom możliwość bycia dzieckiem, nakłada na nie ogromną odpowiedzialność oraz presję, których brzemię muszą one dźwigać na swoich barkach od najmłodszych lat do końca swojego życia, jeśli w porę nie otrzymają odpowiedniej pomocy. Na czym wobec tego polega to powszechne, choć bardzo często nieświadomie stosowana na najmłodszych parentyfikacja, jakie są jej rodzaje oraz konsekwencje, a także jak sobie poradzić z jej skutkami w dorosłym życiu?
Na czym polega parentyfikacja?
Parentyfikacja, nazywana niekiedy także zamiennie parentyzacją to sytuacja, w której dziecko przejmuje rolę opiekunów. W odróżnieniu więc od zdrowej relacji opiekun-dziecko nie są zaspokajane więc jego potrzeby zarówno te fizyczne, jak i emocjonalne, a co więcej staje się ono wsparciem dla dorosłych, przez co czuje się przytłoczone i nie może czerpać z pełni z przywilejów okresu dziecięcego.
Z parentyfikacją bardzo często muszą się mierzyć dzieci z patologicznych rodzin, w których spadają na ich barki obowiązki związane z prowadzeniem domu, a niekiedy także jego utrzymaniem. Nie oznacza to jednak, że parentyzacja jest obcym zjawiskiem w rodzinach bez tego typu dysfunkcji. Wręcz przeciwnie, bardzo często dochodzi do niej bowiem w przypadku choroby jednego z opiekunów, czy też w trakcie rozwodu rodziców.
Sparentyfikowane dziecko bardzo łatwo można poznać po tym, że jest ono niezwykle odpowiedzialne jak na swój wiek, a także ma problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem kontaktów z rówieśnikami, gdyż uważa, że ich zachowanie jest zbyt infantylne. Najczęściej przyjmuje ono natomiast rolę między innymi:
- gosposi — zajmując się sprzątaniem i gotowaniem oraz wykonywaniem zakupów dla całej rodziny,
- mediatora — będącego rozjemcą w konfliktach rodzinnych,
- obrońcy — chroniąc jednego z opiekunów przed drugim,
- opiekunki do dzieci — zajmując się najczęściej młodszym rodzeństwem, nie tylko sporadycznie i z własnej chęci, ale niemal zawsze i pod każdym względem.
Rodzaje parentyfikacji
Zjawisko parentyfikacji podzielić można na dwa rodzaje. Pierwszym z nich jest parentyzacja instrumentalna, z którą mamy do czynienia w sytuacji, kiedy to dziecko przejmuje fizyczne obowiązki rodzica, na przykład dbając o czystość w całym domu, wykonując zakupy spożywcze dla całej rodziny, opiekując się młodszym rodzeństwem, nawet w nocy czy podczas jego pielęgnacji.
O drugim rodzaju parentyfikacji — emocjonalnym, możemy natomiast mówić w sytuacji, kiedy dziecko staje się powiernikiem problemów i sekretów opiekuna, przyjmuje rolę mediatora między skłóconymi opiekunami lub w najgorszej sytuacji staje się partnerem seksualnym. Oba te rodzaje parentyfikacji mogą występować również łącznie, co jeszcze bardziej obciąża psychikę dziecka.
Jakie są konsekwencje parentyzacji dziecka?
Parentyfikacja, choć jest problemem, który dotyka dzieci, gdyż nakłada na nie ogromne brzemię, wpływające na jego rozwój, ma także wpływ na jego późniejsze już dorosłe życie. Takie dzieci, które w od najmłodszych lat obarczone są ogromną odpowiedzialnością za swoich opiekunów, dom, a niekiedy także rodzeństwo nie mając wsparcia, mogą wytworzyć fałszywe „ja”, czyli zespół cech nieprawdziwych, jednak takich, które oczekiwane są od niego przez otoczenie doprowadzające nawet do objawów psychosomatycznych.
Ponadto sparentyfikowane dziecko bardzo często czuje się samotne i z tą samotnością wkracza także w dorosłe życie, gdyż w okresie młodzieńczym nie miało ono okazji do budowania zdrowych relacji z rówieśnikami. W związku z tym nie potrafi ich ono także tworzyć już, jako odrębna jednostka niezależna od swojej rodziny.
Konsekwencją parentyfikacji może być także depresja, poczucie beznadziejności lub nadmierne chorobliwe ambicje. W efekcie dorosła sparentyfikowana osoba nie daje sobie przyzwolenia na błędy, nie prosi także o pomoc, gdyż przez lata nie miała na nią od kogo liczyć, a niekiedy na partnera wybiera sobie taką osobę, którą będzie mogła się opiekować, podobnie jak opiekowała się swoimi rodzicami, przez co nigdy nie wyrywa się z tej patowej sytuacji.
Dodatkowo do konsekwencji parentyzacji w dorosłym życiu zaliczyć można także:
- stałe nieprzemijające poczucie winy,
- nadmierne branie odpowiedzialności za osoby w swoim otoczeniu,
- brak umiejętności odpoczywania i odczuwania przyjemności,
- brak uniezależnienia się od rodziny,
- brak umiejętności budowania zdrowych relacji.
Jak radzić sobie ze skutkami parentyfikacji w dorosłym życiu?
Pierwszym krokiem do poradzenia sobie z parentyfikacją w dorosłym życiu jest uświadomienie sobie, że zostaliśmy jej poddani w dzieciństwie. Świadomość tego faktu pozwala bowiem nabrać odwagi do szukania dla siebie pomocy, jaką oferuje między innymi Ośrodek Terapeutyczna PoraDnia z warszawskiego Mokotowa w formie psychoterapii.
Dzięki spotkaniom z psychoterapeutą można bowiem przepracować wszystkie problemy związane z parentyfikacją w okresie dziecięcym, skorygować niepoprawne wzorce w relacjach z innymi osobami i uwolnić się od stałego poczucia odpowiedzialności za wszystko i wszystkich oraz poczucia winy odbierającego radość z życia.
Podsumowując, parentyfikacja to zjawisko, które choć bardzo często bagatelizowane przez dorosłych w otoczeniu dziecka, ma na nie ogromny wpływ zarówno pod względem jego prawidłowego rozwoju, jak i późniejszego już dorosłego życia.
