Astygmatyzm, zwany inaczej niezbornością, jest zaburzeniem symetrii obrotowej gałki ocznej, na skutek którego na siatkówce powstaje obraz niepunktowy. Osoba cierpiąca na tę wadę wzroku odczuwa to jako krzywienie obrazu, a także pogorszenie ostrości i czułości na kontrast. Za taki stan rzeczy odpowiada wada refrakcji układu optycznego oka.
Głównym elementem systemu optycznego oka, który jest odpowiedzialny za powstawanie astygmatyzmu, jest asferyczna (zniekształcona) powierzchnia rogówki. Natomiast w znacznie mniejszym stopniu mogą to być również zaburzenia przepływu promieni świetlnych przez soczewkę i ciało szkliste, a także deformacje siatkówki.
Objawy astygmatyzmu
Astygmatyzm to zjawisko bardzo powszechne. Badania pokazują, że ponad 40% osób posiadających wadę wzroku wymaga korekcji cylindrycznej. Najczęstszymi objawami astygmatyzmu są:
- zamglone widzenie w dali i bliży
- bardziej wyraźne widzenie linii pionowych niż poziomych (lub odwrotnie)
- mrużenie oczu w celu poprawy widzenia
- łzawienie lub pieczenie oczu
- zmęczenie podczas wysiłku wzrokowego
- bóle głowy
Pomiar astygmatyzmu jest możliwy przy zastosowaniu szeregu urządzeń i technik. Może to być na przykład badanie przesiewowe z użyciem autokeratorefraktometru, badanie precyzyjne fizykalne z zastosowaniem testów optometrycznych, czy też badanie topografii rogówki – topografy analizują przednią i tylną powierzchnię rogówki, a także jej poszczególne przekroje. Natomiast do najnowszych technologii można zaliczyć na przykład optyczną koherencyjną tomografię przedniego odcinka.
Astygmatyzm a wiek
U osób dorosłych w wieku 20–40 lat zmiany astygmatyzmu nie zachodzą w sposób regularny i przewidywalny. Natomiast, zmiany tej wady u osób powyżej 40. roku życia polegają na stopniowym obniżaniu wartości astygmatyzmu w przypadku oczu z astygmatyzmem prostym lub jej wzroście w przypadku oczu z astygmatyzmem odwrotnym.
Astygmatyzm odwrotny, który często występuje już w chwili narodzin, może wynikać z zapadania się rogówki nadal rozwijającej się gałki ocznej. Z kolei astygmatyzm prosty pojawia się u dzieci w wieku szkolnym wskutek dość znacznego usztywnienia tarczki powieki górnej, która następnie naciska na rogówkę. W tym przypadku z wiekiem tarczka powieki górnej stopniowo traci swoją sztywność, co pozwala odzyskać rogówce w przybliżeniu kulisty kształt.
Leczenie astygmatyzmu
Zachowawcze leczenie astygmatyzmu polega na korekcji wady soczewkami okularowymi, a także kontaktowymi torycznymi. Moc odpowiednio dobranej soczewki zmienia się wzdłuż przekrojów odwrotnie do astygmatyzmu oka. Tego rodzaju soczewka nazywana jest cylindryczną i kompensuje ona astygmatyzm łącząc obie ogniskowe w jednym punkcie.
Obecnie leczenie astygmatyzmu metodami chirurgicznymi coraz bardziej zyskuje na popularności. Powszechnie stosowane są takie techniki, jak nacięcia relaksacyjne rogówki, laserowe zabiegi refrakcyjne rogówki czy też chirurgia soczewki (wymiana przeziernej soczewki ze wskazań refrakcyjnych).
