Co w największym stopniu odpowiada za prawidłowy rozwój nastolatka? Okazuje się, że najcenniejszym towarzyszem w procesie dojrzewania jest… sen. Im dłuższy i głębszy, tym lepiej. Dlaczego tak jest? Wyjaśniamy w poniższym artykule.
Od dziecka do nastolatka, czyli o zmianach zachodzących we śnie
Kiedy zagadujemy dziecko o to, jaki zawód chce wykonywać w przyszłości, pytanie to zawsze ma charakter pobłażliwy, humorystyczny. Siedmiolatka może w poniedziałek powiedzieć, że chce zostać dziennikarką, a we wtorek aktorką. W tym wieku człowiek w niczym się nie specjalizuje, wszystkiego się dopiero uczy. Dlatego właśnie mózg dziecka – poprzez sen REM – intensywnie pomnaża neurony i buduje połączenia między nimi, tworząc wręcz ich nadmiar. Dzieje się to ponieważ na tym etapie życia nie wiadomo jeszcze, jaka część mózgu będzie człowiekowi najbardziej potrzebna w przyszłości.
W okresie dojrzewania każdy przechodzi transformację – z uroczego, niewinnego dziecka staje się nastolatkiem o właściwych tylko sobie cechach, pasjach, umiejętnościach. Wówczas również i sieć neuronowa się przebudowuje, gdyż przybiera indywidualną formę. Zbędne połączenia między neuronami znikają, a potrzebne są udoskonalane i utrwalane. W tym procesie ogromną rolę odgrywa sen głęboki NREM, do którego wielu właściwości zalicza się m.in. zmniejszanie ilość synaps. Dzięki temu mózg stopniowo przekształca się, czyniąc z dziecka, które nie wie, że żelazko jest gorące, w istotę rozumną, umiejącą krytycznie myśleć, racjonalnie oceniającą ryzyko. Są to kompetencje koniecznie do zdobycia, aby poradzić sobie w życiu już jako dorosły człowiek.
Dojrzewanie a zmiana rytmu dobowego
Mówi się, że w okresie nastoletnim dochodzi do konfliktu pokoleń. Jednym z jego pozornych objawów może być kwestia tego, o której godzinie młody człowiek powinien chodzić do łóżka. O ile rodzice pragnęliby, aby ich pociecha kładła się spać wtedy, co oni, czyli ok. 22:00-23:00, tak nastolatek woli to zrobić dwie-trzy godziny później. Warto wiedzieć, że dzieje się tak nie dlatego, że dojrzewające dziecko chce zrobić na złość swoim rodzicom, ale ze względu na to, iż jego rytm dobowy jest przesunięty do przodu. W tym okresie mózg produkuje melatoninę, czyli hormon odpowiadający za poczucie senności, znacznie później niż w okresie wczesnodziecięcym lub dorosłym.
Jaki jest powód tego zjawiska? Odpowiedzi udziela Matthew Walker, profesor z Uniwersytetu w Kalifornii, w swojej książce Dlaczego śpimy. Odkrywanie potęgi snu i marzeń sennych. Naukowiec wyjaśnia, że przesunięty cykl dobowy jest winą samej natury, która poprzez opóźnienie snu u nastolatka przygotowuje go do niezależnego funkcjonowania w dorosłości. Tych kilka godzin aktywności nastolatka w ciągu nocy, gdy rodzice śpią, ma być przedsmakiem samodzielnego życia, jakie czeka go po opuszczeniu rodzinnego gniazda.
W idealnym modelu konsekwencją późnej pory kładzenia się spać byłaby późna pora budzenia się. Wówczas człowiek żyłby zgodnie ze swoim cyklem dobowym i doświadczałby odpowiedniej długości cennego snu. Niestety, lekcje w szkole zaczynają się wcześnie rano, co sprawia, że nastolatkowie kładą się do łóżka późno i wstają wcześnie, w związku z czym zmagają się z problemem niedostatecznej ilości snu. To z kolei może się przekładać na efektywność nauki, skupienie na lekcjach oraz prawidłowy rozwój mózgu.
Jak wspierać długi i głęboki sen u nastolatków?
W tym wieku dobrze jest zdecydowanie wykluczyć spożywanie kofeiny, która zaburza działanie snu NREM. Warto pamiętać o tym, że kofeina znajduje się nie tylko w kawie, ale także w wielu gazowanych napojach słodzonych. Przed snem powinno się dziecku ograniczać lub nauczyć pozytywnego nawyku rezygnacji ze spoglądania w ekrany smartfonów lub komputerów, których niebieski blask wydłuża tryb czuwania.
Pokój dla nastolatka
Pokój dla nastolatka można podzielić na strefę nauki i na strefę wypoczynku, dzięki czemu będzie wiedział, że biurko służy wyłącznie do pracy, a łóżko tylko do spania. Wybierając meble do pokoju, dla warto zwrócić także uwagę na Pozytywną Opinię Instytutu Matki i Dziecka. Kupując meble z atestem, będziemy mieć pewność, że asortyment będzie dostosowany do potrzeb dziecka w danym wieku.
Aby nastolatek lepiej wypoczywał, warto dobrać do łóżka komfortowy i bezpieczny dla zdrowia materac. Do takich właśnie zaliczają się materace ze strefami twardości, czyli fragmentami o różnej wyporności, dzięki czemu kręgosłup przyjmuje podczas snu prawidłową pozycję. Im więcej stref twardości, tym lepiej – obecnie standardem są materace z siedmioma strefami twardości. Do materaca warto dobrać antybakteryjny pokrowiec z jonami srebra, który zmniejszy ryzyko nagromadzenia się bakterii. Warto także zadbać o optymalną temperaturę po zmroku (doskonale sprawdzi się tutaj elektroniczne sterowanie temperaturą), a także odpowiednie zaciemnienie pokoju – tutaj z kolei sprawdzą się ciemne zasłony.
