Ziołolecznictwo swoje początki miało już 2000 lat p.n.e. Najprawdopodobniej w starożytnym Egipcie. To właśnie tam leczeniem ziołami zajmowali się kapłani. Rośliny lecznicze uprawiane były wokół świątyń, a lekarstwa ziołowe przygotowywano w specjalnych komnatach na podstawie wcześniej przygotowanych przepisów.
W Europie ziołolecznictwo pojawiło się dzięki starożytnym Grekom, którzy przejmowali wiele kultur z Egiptu. Tutaj również zioła traktowane były z szacunkiem i początkowo związane były z kultem religijnym i także były uprawiane wokół świątyń. Ziołolecznictwo w starożytnej Grecji rozwijało się na przełomie V i VI wieku p.n.e. Z czasem ludzie zaczęli specjalizować się w sprzedaży ziół, czy w zbieraniu i przygotowywaniu ich. W średniowieczu ziołolecznictwem zajmowali się zakonnicy, którzy hodowali zioła w ogródkach znajdujących się przy klasztorach. To właśnie wtedy popularne stały się zielniki, które odgrywały rolę katalogów roślin leczniczych.
Wiązówka błotna – pochodzenie i historia
Wiązówka błotna to bylina eurosyberyjska z rodziny różowatych. Najliczniej występuje w Azji od Syberii przez Mongolię aż po Chiny. Ponadto można spotkać ją w północnej i środkowej Europie. Rośnie również w Polsce, czasami występuje bardzo licznie. Wiązówka błotna traktowana jest jako roślina pospolita. Najodpowiedniejszym dla niej klimatem jest chłodny. Wiązówka wykorzystywana była już przez kapłanów, wojowników i lekarzy w kulturze celtyckiej. Wiązówka błotna nazywana jest też tawułą błotną, tawułą łąkową, kropidłem wodnym, kozią brodą i królową łąk.
Gdzie w Polsce można spotkać wiązówkę błotną?
Wiązówka błotna bardzo lubi mokre tereny, dlatego też w Polsce można spotkać ją nad brzegami wód, w lasach olszynowych, w zaroślach, czy niskich torfowiskach. W górach rośnie aż po piętro kosówki. Ponadto bardzo często występuje w zaroślach wierzby szarej. Roślina lubi także podmokłe i błotniste łąki oraz rowy melioracyjne.
Jak wygląda wiązówka błotna?
Łodyga wiązówki błotnej jest sztywna i kanciasta o zielono brunatnym kolorze i niewielkiej średnicy. Wewnątrz jest praktycznie pusta, nie licząc górnej części. Liście wiązówki błotnej są nieparzysto pierzaste i pofałdowane. Posiadają przylistki, które są półokrągłe, ząbkowane i delikatnie przyrastają do łodygi. Na wierzchu są ciemnozielone i nagie, natomiast pod spodem jaśniejsze i filcowate.
Wiązówka błotna ma spory kwiatostan, który składa się z licznych kwiatów. Są one niewielkie i kremowobiałe. Roślina posiada także członowane, zdrewniałe i grube kłącza z licznymi, włóknistymi korzeniami. Owoce wiązówki błotnej są spiralnie skręcone, brunatne, jednonasienne niełupki. Niełupek to suchy, niepękający, jednonasienny owoc, który posiada skórzastą lub zdrewniałą owocnię. Natomiast ona otacza luźno nasienie.
Uprawa wiązówki błotnej
Wiązówka błotna w większości przypadków jest rośliną dziko żyjącą, która wzrasta na metr wysokości. Jednakże istnieją odmiany, które są wysiewane dla ozdoby. Najczęściej rozmnażana jest przez podział bądź wysiew nasion w okresie jesiennym lub wiosennym.
Wiązówka błotna jest rośliną lubiącą wilgotne, a nawet błotniste gleby. Nie radzi sobie dobrze na glebach kwaśnych. Przepada za słońcem, jednak nie w nadmiarze. Najlepiej wzrasta w półcieniu. Nie straszne są jej też wysokie mrozy. Jeśli zbyt długo nie padało, należy podlewać roślinę. Czasami trzeba je nawozić nawozami naturalnymi ze sporą ilością potasu i fosforu.
Odmiany wiązówki błotnej
Obecnie możemy wyróżnić 4 rodzaje rośliny.
- Filipendula palmata, czyli wiązówka palmowata. Inaczej nazywana Naną. To odmiana, która dziko rośnie w Chinach. Osiąga wysokość 40 cm. Najczęściej używana jest jako ozdoba. Jej liście są ciemnozielone, od spodu lekko sfilcowane. Natomiast kwiaty są ciemnoróżowe, choć z czasem bledną. Ta odmiana kwitnie latem (lipiec, sierpień).
- Filipendula vulgaris, czyli wiązówka bulwkowa. Występuje w Azji, Afryce Północnej oraz Europie, w tym także w Polsce. Maksymalna wysokość, jaką osiąga to 60 cm. Kwiaty tej odmiany przed rozwinięciem są bladoróżowe. Natomiast, gdy zakwitną, stają się białe i pachną jak migdały.
Ta odmiana rozkwita na przełomie czerwca i lipca. - Filipendula purpurea to wiązówka purpurowa, która naturalnie występuje tylko w Japonii. Wzrasta na maksymalną wysokość 120 cm. Liście są gładkie, a kwiaty w kolorze liliowym. Ta wiązówka kwitnie w lipcu i sierpniu.
- Filipendula rubra nazywana wiązówką czerwoną. Osiąga 150 cm wzrostu. Lubi porastać widne lasy. Naturalnie występuje w Stanach Zjednoczonych. Kwiaty tej odmiany są niewielkie, różowe i gęsto rosnące. Jednak z biegiem czasu bledną. Roślina kwitnie między czerwcem a sierpniem. Bardzo często używana jest jako dekoracja. Została nawet nagrodzona przez Brytyjskie Towarzystwo Ogrodnicze, właśnie za walory dekoracyjne.
- Filipendula ulmaria, czyli wiązówka błotna Aurea. Charakteryzuje się żółtymi liśćmi i kwiatami o zapachu migdałów. Osiąga maksymalną wysokość 70 cm. Kwitnie na przełomie czerwca i lipca. Bardzo dobrze sprawdza się w ogrodach i na działkach. Jednak najlepiej sadzić ją w delikatnie zacienionym miejscu.
- Filipendula ulmaria ma również drugą odmianę, którą jest Variegata. Osiąga około metra wysokości. Wyróżnia się biało kremowymi kwiatami o słodkim zapachu. Ma mocne, sztywne czerwone pędy, które chronią roślinę przed silnymi wiatrami czy deszczami. Natomiast liście są pofałdowane, ząbkowane i posiadają wyraźnie wyznaczony nerw. Będzie idealnie komponować się na rabatach albo w pobliżu akwenów wodnych.
Jakie części wiązówki błotnej są wykorzystywane? Jak roślina jest przygotowywana?
W polskim ziołolecznictwie wykorzystywana jest praktycznie cała roślina. Zbierane są liście, ziele, kwiaty oraz kłącza razem z korzeniami. Liście i ziele zbiera się późną wiosną bądź na początku lata (maj/ lipiec). Kwiaty zbiera się od czerwca do sierpnia. Natomiast kłącza wiosną, późnym latem lub jesienią.
Zebrane części rośliny powinno się luzem rozkładać na papierze lub zebrać w wiązki i rozwiesić np. pod sufitem. Robi się to po to, aby wysuszyć roślinę. Ziela najlepiej suszyć w 30 stopniach, w ciemnym, przewiewnym i suchym miejscu.
Wiązówka błotna i związki w niej zawarte
Zanim pozna się właściwości lecznicze wiązówki błotnej, należy zapoznać się ze składnikami, jakie ta roślina posiada.
- Garbniki,
- kwasy organiczne,
- pochodne kwasu salicylowego,
- sole mineralne,
- olejki eteryczne,
- flawonoidy,
- glikozydy fenolowe,
- wanilina,
- związki fenolowe.
- W pyłkach wiązówki błotnej znajdują się witaminy takie jak: B1, B2, C oraz E.
- Rutyna.
Wiązówka błotna i jej właściwości lecznicze
W ziołolecznictwie największe właściwości zdrowotne mają przede wszystkim kwiaty wiązówki błotnej. Wysuszone kwiaty rośliny wykazują się działaniem moczopędnym, przeciwzapalnym, przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i odtruwającym. Kwiaty wiązówki błotnej mają także właściwości napotne, które pobudzają pracę gruczołów potowych, czym zwiększa się ilość wydalanego potu.
Wodne wyciągi z wiązówki błotnej hamują także rozwój bakterii gronkowca złocistego. Jest to bakteria występująca w jamie nosowo gardłowej, a także na skórze ludzkiej i zwierzęcej.
Poza tym wiązówka wspiera organizm w walce z wirusami. Roślinę można także stosować przy problemach skóry takich jak: owrzodzenia, trądzik, a nawet rany. Sprawdzi się również przy kłopotach z włosami. Wiązówkę błotną stosuje się także podczas chorób stawów, reumatyzmu bądź przy kłopotach z układem pokarmowym. Wyciągi z kwiatów wiązówki wykazują właściwości lecznicze podczas biegunki, wymiotów, zgagi, nadkwasoty lub wrzodów.
W jakiej formie spożywana jest wiązówka błotna?
Wiązówka błotna podobnie jak wiele innych ziół najczęściej spożywana jest w formie płynów. Z suszonych kwiatów tej rośliny przygotowuje się wywary, wyciągi i herbaty ziołowe. Chociaż czasami roślinę wykorzystuje się także do produkcji nalewek (choć w tym przypadku używa się świeżych kwiatów) oraz do aromatyzowanie niektórych piw i wódek.
Przepis na napar i nalewkę z kwiatów wiązówki błotnej
Aby przygotować napar z wiązówki błotnej, należy łyżkę suszonych kwiatów zalać szklanką wrzątku. Następnie odstawić napar na 15 minut pod przykryciem. Po upłynięciu określonego czasu należy podzielić szklankę płynu na trzy części i spożyć w ciągu całego dnia w miarę równomiernych odstępach.
Nalewkę przygotować należy ze świeżych kwiatów, które zalewa się alkoholem o mocy 70%. Następnie odstawia się ją na dwa tygodnie w ciemnym miejscu, codziennie mieszając. Po tym czasie nalewkę się odcedza i przelewa do butelek. Można pić ją bez niczego bądź dodawać do herbaty. Działa rozgrzewająco.
Zastosowanie wiązówki błotnej
Wiązówka błotna ma nie tylko właściwości lecznicze, ale sprawdza się także w kuchni, czy kosmetologii. Roślina wykorzystywana jest podczas produkcji odżywek i szamponów do włosów, głównie z tendencją do przetłuszczania i wypadania. Swoją funkcję pełni także w kremach do twarzy i skóry.
Kwiaty wiązówki błotnej są wykorzystywane również w aromaterapii. Dodawane są one do olejków eterycznych, które powodują rozluźnienie i uspokojenie. W kuchni roślina ta wykorzystywana jest nie tylko do nalewek i herbat. Świetnie nadaje się także jako aromat do ciast i przetworów, dzięki swojemu migdałowemu zapachowi. Młode liście można wykorzystać jako dodatek do lemoniady. Co ciekawe dawniej spożywano gotowane korzenie wiązówki błotnej, podczas dużego niedostatku. Wiązówka błotna może wspomóc także tych, którzy chcą zgubić kilka kilogramów. Roślina działa oczyszczająco, a także znacznie ułatwia trawienie.
Wiązówka błotna przeciwwskazania i skutki uboczne
Z dobrodziejstwa wiązówki błotnej nie powinny korzystać kobiety w ciąży, a także matki karmiące. Nie zaleca się też podawania specyfików z rośliny dzieciom poniżej 12 roku życia. Ze względu na zawarte w wiązówce salicylany, preparaty z niej nie powinny być stosowane u osób na nie uczulone.
Wiązówka błotna podobnie jak wiele innych roślin może mieć także skutki uboczne. Może ona wywołać reakcje alergiczne takie jak wysypka, objawy astmy oraz problemy związane z układem pokarmowym.
